Onlangs raakte ik in gesprek met een oudere Indische mevrouw over dieren die bij haar in huis leefden. We hadden het daarbij niet over de kat en hond, maar over de tjitjak.

Ze vertelde mij dat deze kleine hagedis hoog op de muur zat. Het was iets gewoons in Indië. Iedereen leerde ermee leven. “Iedere avond, voor het slapengaan, legde ik rijstkorrels op het dressoir. De volgende ochtend keek ik of ze er nog lagen, maar iedere keer waren ze weg.” Ze had kennelijk geen moeite met het kleine diertje.

Veertig jaar eerder schreef mevrouw J.M.J. Catenius-van der Meijden in haar handleiding voor Hollandse vrouwen in Indië “Ons huis in Indië” hierover. “De hagedissen helpen U van vele insecten en muskieten (muggen) af, door gestadig jacht op hen te maken. Zij houden, in uw huis, razzia onder die plaag. Ter lengte van 1 à 1½ vinger, zijn ze zeer vlug van beweging en hechten zich door zuignappen aan de muren, zelfs aan gordijnen, vast. Zij hebben den vorm van een krokodil.”

Het hebben van tjitjaks in huis was dus goed, want ze gingen het andere ongedierte te lijf. Er was ook een grotere variant die in huizen kon zitten. Mevrouw gaf aan daar wel bang voor te zijn en vertelde: “Op een dag had ik een tokeh (gekko) in de badkamer zitten. Ik was daar bang van en mijn man ook. Ik heb de meid gevraagd om deze weg te jagen.”

De grootte van de tokeh boezemde meer angst in. Hierover schreef mevrouw Catenius: “De gekko – veel grootere soort, maar van denzelfden vorm – zijn breeder en kunnen 2 à 2½ d.M. lengte hebben. Ook deze doen mede aan de verdelging van talrijke insecten. Zij nestelen zich gaarne in donkere hoeken, achter gordijnen, schilderijen, in geboomte, onder de dakpannen, enz. Des avonds komen zij, bij lamplicht, tevoorschijn.”

“Zoo o.a. is het met de hagedissen en de (grootere) tokkè’s. Hoe men ook over deze beide reptielen moge oordelen, hoe ,,griezelig” zij mogen zijn, beide soorten behooren tot onze nuttige (huis-) dieren.”

Deze twee dieren, maar ook spinnen, werden in veel Indische huizen gedoogd. Allemaal met een reden: het jagen op insecten. En u? Bent u overtuigd van het nut van deze dieren? Of zou u hen liever meteen verjagen?