In april 1941 moest Malang na 3,5 jaar afscheid nemen van de oude resident Hogewind. In zijn plaats kwam de assistent-resident van Bandoeng, Gerard Schwenke, ondanks de oorlogstijd en groeiende dreiging vanuit de Japanse hoek. Met de nachttrein van 28 op 29 april arriveerde hij en zijn gezin in de veranderende stad. Gebouwen waren gecamoufleerd, er waren luchtalarminstallaties geplaatst en iedere dag verschenen er nieuwe schuilkelders en loopgraven. De stad maakte zich duidelijk klaar voor een aanval door de Japanners.

Een groot welkomstfeest was hierom ongepast en Schwenke kon meteen aan het werk. Samen met zijn echtgenote woonde hij onder meer de herdenking van het bombardement op Rotterdam bij, in de kathedraal aan de Idjenboulevard. Daarnaast was hij betrokken bij de oprichting van het Steun- en Kleedingfonds.

Ook zijn vrouw was betrokken bij de gebeurtenissen en ontwikkelingen in de stad. Zij stelde haar huis aan de Aloon-aloon ter beschikking voor het vergaderingen en als inzamelpunt voor kleding voor evacuees, die met weinig tot geen spullen vluchtten uit de buitengewesten.

De situatie in de kolonie veranderde drastisch. De Japanners vielen het land binnen. Op 9 maart 1942 om drie uur ’s nachts zond de laatste resident van de stad, die nog geen jaar eerder was aangesteld, zijn laatste bericht uit aan alle inwoners:

Medeburgers, Ik bereid u er op voor, dat de bezetting van de stad Malang door de Japansche strijdkrachten, zeer binnenkort is te verwachten, mogelijk een kwestie van uren is. Tot geruststelling deel ik u mede, dat deze stad niet wordt verdedigd, zoodat de bezetting zich in alle rust kan voltrekken. Door mij zal een beroep worden gedaan op den Commandant der Japansche strijdkrachten om de beschikking te houden over de politiemiddelen, tot handhaving van orde en veiligheid. Ik heb goede reden om aan te nemen, dat dit verzoek wordt ingewilligd. Gedraagt u waardig!

Indië bestond niet meer. Japan was aan de macht. Gerard Schwenke werd als een van de eerste mannen in de stad gearresteerd en kwam in verschillende kampen terecht. Zijn echtgenote bleef achter en werd tijdens de bersiap geïnterneerd in het Marinekampement van haar eigen stad.